Johannes Aalstius

's Hertogenbosch ± 1660 - Middelburg 10 juni 1712

14. AELSTIUS, Joannes

's-Bosch. Imm. Leiden 17 oktober 1680 (artes, 20 jaar). Huwde Magdalena Vervoort Noiret. Predikant te Hoornaar (1687-1697). Beverwijk (1697-1705) en daarna te Middelburg. Per 27 april 1709 hoogleraar filosofie aan de Illustre School te Middelburg. Cartesiaan. Overleed 10 juni 1712. Publiceerde.

ASL, 641; NNBW, ii, 1; BWPG, I, 49-53; Tax. (1895) 4, (1931) 56; GAHer/corr.arch. (1973) nrs. 9307, 9309; Thijssen-Schoute, passim

140

H. Bots, J. Matthey, M. Meyer, Noordbrabantse studenten (1979) 140

Aalstius, Johannes

Aelstius of van Aalst, geb. te 's Hertogenbosch omstr. 1660, gest. te Middelburg 10 Juni 1712, werd 17 Oct. 1680 onder Spanheim te Leiden ingeschreven als stud. litt. In 1687 werd hij predikant te Hoornaar, en toonde zich daar reeds volbloed Cartesiaan in met zijn ambtgenoot Paulus Steenwinkel tegen Balth. Bekker's Beto-	1
verde wereld uitgegeven geschriften: de Zedige aanmerkingen, door dezen heusch opgevat en geleerd genoemd in zijn antwoord, uitgegeven als Briiv enz. (Amst. 1693), die weer van de zijde der beide predikanten een Antwoord (Dordr. 1693) ontlokte, bestreden door Jac. Leydekker te Ileusden in een Brief (Utr. 1693), maar ondersteund door Antoni de Reus met een Ernstig onderzoek (Dordr. 1693), terwijl Bekker zelf getuigde (1694), dat van zijn bestrijders A. en zijn ambtgenoot (die o.a. ook de Ethica van Geulincx prijzen en Wittichius citeeren) ‘vreede en waerheyd gesocht hebben.’ Een en ander gaf wellicht aanleiding, dat A. in 1696 door de te IJsselstein gehouden particuliere zuidhollandsche synode benoemd werd tot secundus correspondens naar Friesland in zake de geschillen daar met Röell (vergel. art. Andala I kol. 124). Hetzelfde jaar gaf hij zijn van groote geleerdheid en belezenheid getuigende Bespiegeling der redenleer, waarin 's menschen zelfkennis door een klaar en beknopt vertoog van ziel en lichaam afgemaald en het kennelijke Gods, na een uitvoerig betoog van deszelfs aanwezen, in ligt verband opgespeurd word (Dordr. 1696) in drie deelen, de geestkunde, de lichaamskunde en het kennelijke Gods, een boek, waarin A. zijne beschouwingen vastknoopt aan die van Descartes en waarvan een recensent (Boekzaal 1697, I, 45) getuigde dat hij bij het lezen niet machtig was ‘zich zelven in zijn vaart te stuiten.’ Einde 1697 werd A. beroepen naar Beverwijk, waar hij Apr. 1698 werd bevestigd en van zijn Cartesianisme getuigde door de uitgave eener Inleiding tot de zedenleer, waarin de schepping, onsterffelijkheid en de gronden van godsdienst verklaart en tegen Spinoza ernstig beweerd worden (Dordr. 1705) (‘alom beroemd’ zegt Vrolikhert, Vliss. kerkhemel (ald. 1758) 185). Hetzelfde jaar werd hij beroepen als predikant te Middelburg, waar hij 22 Nov. 1705 zijne intrede hield en zijn ouden vriend Jacob Roggeveen (I kol. 1439) ontmoette, geestverwant van Mar. Booms (I kol. 408), tot onderzoek van wiens zaak A. met Immens en Smytegelt in Juli 1707 werd gecommitteerd, gelijk hij met Immens ook een uitvoerig verslag over de Hebreeuwen of Antinomianen deed in de kerkeraadsnotulen van Jan. 1710. In de pamfletten wordt hij wel ‘paus Aalstius’ genoemd. Spoedig na zijn komst maakte hij zich echter verdiensteIijk door het geven van lessen, zoowel in theologie als philosophie, blijkens een 24 Sept. 1707 door zijn leerlingen I.A. Schorer, H. Pottey, I. van Burcht en G. Coymans geteekend contract (hs Letterk. Leiden no. 956), sinds Sept. 1708 en April 1709 ook door die in metaphysica. Hij werd dan ook 27 Apr. 1709 aangesteld tot hoogleeraar in de wijsbegeerte aan de middelburgsche illustre school en aanvaardde 10 Sept. dat ambt met een Or. de vita actuosa et sapientiae studiis (Mediob. 1709). Mei 1711 begon hij een Collegium in logica Claubergii (gevolgd	2
o.a. door de la Rue en Andriessen) en Juli 1711 een in principia Cartesii. Bovendien beoefende hij ook met liefde de wis- en natuurkunde. Als weduwnaar huwde hij nog 5 Juni 1710 te Middelburg met Magdalena Moret, weduwe van Simon Willemsendu Buisson. Een zoon van hem voer als eerste stuurman in 1721 mede op den ontdekkingstocht van Roggeveen. Zie: Boekzaal 1693, II, 477-82; Jacob Willemsen, Sions zielsbanketten (Midd. 1757) 537-40; Nagtglas, De kerkeraad der nederd. herv. gemeente te Middelb. (ald. 1860) 42, 58, 173; Id. Levensber. van Zeeuwen I (Midd. 1890) 1 en II (1893) 526; Visscher en van Langeraad, Het prot. Vaderland I (Utr. 1903) 49-53; Knuttel, Balth. Bekker ('s Grav. 1906) 244-45.	3

Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek 2 (1912) 1-3

1852	A.J. van der Aa Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 1 Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL)
1907	Lambregt Abraham van Langeraad en Hugo Visscher Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1 Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL)
1912	P.J. Blok en P.C. Molhuysen Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek II (1912) 1 Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL)
1927	P.J. Blok en P.C. Molhuysen Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7 Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL)

H. Bots, J. Matthey, M. Meyer, Noordbrabantse studenten XLIV (1979) 140

Ir. J., 'Over den predikant Joannes Aelstius' in: Taxandria (1931) 56

G. du Rieu (ed.), Album Studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV-MDCCCLXXV (1875) 641

Aug. Sassen, Uit de notulen van den kerkeraad der gereformeerde gemeente van St. Oedenrode (1895) 43

Johannes Aalstius

's Hertogenbosch ± 1660 - Middelburg 10 juni 1712

14. AELSTIUS, Joannes

ASL, 641; NNBW, ii, 1; BWPG, I, 49-53; Tax. (1895) 4, (1931) 56; GAHer/corr.arch. (1973) nrs. 9307, 9309; Thijssen-Schoute, passim

Aalstius, Johannes

A.J. van der Aa

Lambregt Abraham van Langeraad en Hugo Visscher

P.J. Blok en P.C. Molhuysen

P.J. Blok en P.C. Molhuysen

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina